Жиі қойылатын сұрақтар

1. Қоғамдық кеңес мүшелігіне кандидаттарға қойылатын талаптар қандай?

   Қоғамдық кеңес мүшелігіне кандидаттарға қойылатын талаптар 1. Қазақстан Республикасының он сегіз жасқа толған, сондай-ақ Қоғамдық кеңес жергілікті деңгейде қалыптастырылған жағдайда – тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік шегінде тұрақты тұратын азаматы Қоғамдық кеңес мүшелігіне кандидат бола алады. Қоғамдық кеңес мүшелігіне кандидаттың: 1) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жойылмаған немесе алынбаған сотталғандығы болмауға; 2) сот заңда белгіленген тәртіппен сыбайлас жемқорлық қылмыс және (немесе) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасауда кінәлі деп танымаған болуға; 3) психикалық, мінез-құлықтық, оның ішінде психикаға белсенді әсер ететін заттарды тұтынуға байланысты бұзылушылықтардың (аурулардың) себебі бойынша психикалық денсаулық саласында медициналық көмек көрсететін ұйымдарда есепте тұрмауға тиіс. 2. Конкурсқа қатысу үшін: 1) кандидатураны Қоғамдық кеңестің құрамына ұсыну туралы коммерциялық емес ұйымның жазбаша ұсынысы және (немесе) азаматтың өтініші; 2) өмірбаян деректері көрсетіле отырып, кандидаттың кәсіптік және (немесе) қоғамдық қызметі туралы мәліметтер; 3) сотталғандығының болуы не болмауы туралы анықтама; 4) психикалық, мінез-құлықтық, оның ішінде психикаға белсенді әсер ететін заттарды тұтынуға байланысты бұзылушылықтардың (аурулардың) болуы не болмауы туралы анықтама ұсынылады. Қоғамдық кеңес мүшелігіне кандидат осы тармақтың бірінші бөлігінің 3) және 4) тармақшаларында көзделген анықтамаларды өз бетінше немесе өзінің қатысуымен Қоғамдық кеңес құрылатын мемлекеттік органның немесе квазимемлекеттік сектор субъектісінің көрсетілген анықтамаларды ақпараттық жүйелерден талап етіп алдыруына жазбаша келісуі арқылы ұсынады. Қоғамдық кеңесті қалыптастыру жөніндегі жұмыс тобының мүшесі Қоғамдық кеңес мүшелігіне сайлану үшін конкурсқа жіберілмейді. 3. Кандидаттар мынадай жағдайлардың бірі болған кезде: 1) осы баптың 1-тармағында белгіленген талаптарға сәйкес келмесе; 2) осы баптың 2-тармағында көрсетілген құжаттарды және (немесе) мәліметтерді ұсынбаса; 3) анық емес ақпаратты қамтитын құжаттарды және (немесе) мәліметтерді ұсынса, сайлану үшін конкурсқа жіберілмейді. 4. Қордың Қоғамдық кеңесі туралы ережеде Қордың Қоғамдық кеңесі мүшелігіне кандидаттарға қосымша талаптар көзделуі мүмкін.

2. Қоғамдық кеңестердің мақсаттары мен міндеттері қандай?

   3-бап. Қоғамдық кеңестердің мақсаты мен міндеттері 1. Азаматтық қоғамның қоғамдық маңызды мәселелер бойынша пікірін білдіру қоғамдық кеңестер қызметінің мақсаты болып табылады. 2. Қоғамдық кеңестердің міндеттері: 1) азаматтық қоғамның мүдделерін білдіру және республикалық және жергілікті деңгейлерде шешімдерді талқылау мен қабылдау кезінде жұртшылықтың пікірін ескеру; 2) орталық атқарушы органдар мен жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдарының, сондай-ақ квазимемлекеттік сектор субъектілерінің азаматтық қоғаммен өзара іс-қимыл жасауын дамыту; 3) қоғамдық бақылауды ұйымдастыру және орталық атқарушы органдар мен жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару органдары, сондай-ақ квазимемлекеттік сектор субъектілері қызметінің ашықтығын қамтамасыз ету болып табылады.

3. Қоғамдық кеңестердің қандай құқықтары бар?

   7-бап. Қоғамдық кеңестердің және олардың мүшелерінің құқықтары мен міндеттері 1. Қоғамдық кеңестер мүшелерінің өз өкілеттіктерін іске асыру мақсатында: 1) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген негізде және тәртіппен, осы Заңның 1-бабы 1-тармағының екінші бөлігіне сәйкес қоғамдық кеңестер құрылмайтын мемлекеттік органдарды қоспағанда, осы Заңның 5-бабының 1-тармағында көзделген мәселелер бойынша – мемлекеттік органдарға, жергілікті мемлекеттік басқару органдарына, сондай-ақ осы Заңның 5-1-бабының 1-тармағында көзделген мәселелер бойынша квазимемлекеттік сектор субъектілеріне кіруге; 2) осы Заңның 1-бабы 1-тармағының екінші бөлігіне сәйкес қоғамдық кеңестер құрылмайтын мемлекеттік органдарды, сондай-ақ мемлекеттік құпияларды не Қазақстан Республикасының заңдарымен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтер қаралатын отырыстар мен іс-шараларды қоспағанда, осы Заңның 5-бабының 1-тармағында және 5-1-бабының 1-тармағында көзделген мәселелер бойынша мемлекеттік органдар, жергілікті мемлекеттік басқару органдары, квазимемлекеттік сектор субъектілері өткізетін іс-шараларға қатысуға; 3) осы Заңда белгіленген өз өкілеттіктерін жүзеге асыру мақсатында қоғамдық маңызы бар мәселелер бойынша мемлекеттік органдарға, жергілікті мемлекеттік басқару органдарына, квазимемлекеттік сектор субъектілеріне жүгінуге; 4) азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты, Қоғамдық кеңесте қаралуға жататын нормативтік құқықтық актілерді айқындау жөнінде ұсыныстар енгізуге құқығы бар. Қоғамдық кеңестердің қарау үшін нормативтік құқықтық актілердің жобаларын айқындау тәртібі Қоғамдық кеңес туралы үлгілік ережеде айқындалады; 5) мемлекеттік органнан, жергілікті мемлекеттік басқару органынан, квазимемлекеттік сектор субъектісінен Қоғамдық кеңес мүшесінің мәртебесін куәландыратын құжатты алуға; 6) тиісті мемлекеттік органның құзыретіне жатқызылған мәселелерді талқылау үшін мемлекеттік органдардың өкілдерін Қоғамдық кеңестің отырысына шақыруға; 7) қажеттілігіне қарай тұрақты және (немесе) уақытша жұмыс органдарын: комитеттер мен сараптама топтарын құруға құқығы бар. Тұрақты және (немесе) уақытша жұмыс органдарын ұйымдастыру және олардың жұмыс істеу тәртібі Қоғамдық кеңес туралы үлгілік ережеде айқындалады; 8) ерекше тәртіп қолданыла отырып жүзеге асырылатын мемлекеттік сатып алуды қоспағанда, тиісті мемлекеттік органның мемлекеттік сатып алу жөніндегі конкурстық комиссияларына қатысуға; 9) тиісті квазимемлекеттік сектор субъектісінің сатып алу жөніндегі тендерлік комиссияларына (аукциондық комиссияларына) қатысуға құқығы бар.

4. Қоғамдық кеңестердің құқықтық мәртебесі бар ма?

   Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 2 қарашадағы № 383-V қоғамдық кеңестердің құқықтық мәртебесін, оларды қалыптастыру тәртібін және халық алдында есеп беретін мемлекетті қалыптастыру жөніндегі мемлекеттік саясатты іске асыруға, барлық деңгейдегі мемлекеттік органдардың, сондай-ақ ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың (бұдан әрі – квазимемлекеттік сектор субъектілері) шешімдер қабылдауына коммерциялық емес ұйымдардың, азаматтардың кеңінен қатысуын қамтамасыз етуге бағытталған қызметін ұйымдастыру тәртібін айқындайды.

5. Қоғамдық кеңес мүшелерінің міндеттері қандай?

   Өз қызметінде Қоғамдық кеңес және оның мүшелері: 1) Конституцияның, оған сәйкес келетін заңдардың, Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасының Үкіметі актілерінің, Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік-құқықтық актілерінің нормаларын сақтауға; 2) өз қызметін жұртшылықпен өзара іс-қимыл жасай отырып жүзеге асыруға; 3) жылына екі реттен сиретпей бұқаралық ақпарат құралдары және (немесе) интернет-ресурстар арқылы халыққа Қоғамдық кеңестің қызметі туралы ақпарат беруге; 4) өз қызметі туралы жылдық есепті бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауға және (немесе) тиісті мемлекеттік органның, жергілікті өзін-өзі басқару органының, квазимемлекеттік сектор субъектісінің интернет-ресурсында орналастыруға; 5) "Ақпаратқа қол жеткізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес қол жеткізуге шектеу қойылмайтын ақпаратты қоспағанда, мемлекеттік органнан, жергілікті өзін-өзі басқару органынан немесе квазимемлекеттік сектор субъектісінен алынған дербес деректерді дербес деректер субъектісінің келісімінсіз таратпауға, сондай-ақ мемлекеттік құпияларды не Қазақстан Республикасының заңдарымен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді жария етпеуге міндетті."

6. Қоғамдық кеңестердің мүшелеріне куәлік беріледі, бұл үшін бюджет қаражаты да қарастырылған. Бұл қаншалықты қажет болды және ол қалай жүзеге асырылады?

   «Қоғамдық кеңестер туралы» Заңның 7-бабының 1-тармағына сәйкес Қоғамдық кеңес мүшелерінің Қоғамдық кеңес мүшесінің мәртебесін куәландыратын құжатты алуға құқығы бар. Бұл жаңа еңгізілім қоғамдық кеңес мүшелерінің ұсыныстары бойынша енгізілді. Қоғамдық кеңес мүшесінің куәлігі оның Қоғамдық кеңеске тиесілігін растайтын, белгіленген өкілеттіктерді орындау кезінде оның Қоғамдық кеңестің мүшесі ретінде болуын куәландыратын құжат болып табылады. Қоғамдық кеңестер Қоғамдық кеңес мүшелеріне арналған куәліктердің үлгісі мен сипаттамасын дербес анықтайды. Куәліктің сипаттамасы мен үлгісі Қоғамдық кеңестің отырысында бекітіледі. Куәлік үш жыл мерзімге беріледі. Республикалық деңгейде куәлікке орталық мемлекеттік органның басшысы немесе квазимемлекеттік сектор субъектісінің атқарушы органының басшысы қол қояды. Жергілікті деңгейде куәлікке мәслихат хатшысы қол қояды. Өкілеттігі тоқтатылған кезде Қоғамдық кеңес мүшесі куәлікті Қоғамдық кеңес хатшысына тапсырады.

7. Қоғамдық кеңестердің қызметіндегі маңызды мәселелердің бірі Қоғамдық кеңес хатшысының еңбегіне ақы төлеу мәселесі болып табылады. Ол қалай жүзеге асырылады?

   Қоғамдық кеңестің хатшысы Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес еңбек шарты негізінде тартылатын техникалық қызметкер болып табылады. Хатшы Қоғамдық кеңестің құрамына кірмейді және қоғамдық кеңестің мүшесі болып табылмайды. Хатшы мәселесін шешкен кезде қоғамдық кеңестер лауазымдық міндеттері мен біліктілікке қойылатын талаптарды белгілей отырып, «Қоғамдық кеңестің хатшысы» лауазымы енгізілген «басшылар, мамандар және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығын бекіту туралы» ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2020 жылғы 30 желтоқсандағы № 553 бұйрығын басшылыққа алады. Хатшының еңбегіне ақы төлеу «азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдар қызметкерлеріне, қазыналық кәсіпорындар қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы» ҚР Үкіметінің 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 1193 қаулысымен белгіленген «Д»санатына сәйкес жүргізіледі. Еңбекақының аз мөлшеріне байланысты және осы лауазымға қажетті кандидатты іріктеу кезіндегі қиындықтарды ескере отырып, уәкілетті орган Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне «Д» санатына қарағанда функционалдық санатты арттыру туралы және тиісінше еңбекақыны арттыру туралы ұсыныс-сұрау салуды жіберді. Өз жауабында Еңбек министрлігі Қоғамдық кеңес құрылған мемлекеттік орган ҚР Ұлттық экономика және қаржы министрліктерімен келісім бойынша белгіленген еңбекақы төлеу қоры шегінде біліктілік-лауазымдық санаттар бойынша жұмыстардың күрделілік деңгейін, жауапкершілікті ескере отырып, мекеме қызметкерлерінің қызметін дербес реттейтінін, тиісті ынталандырушы құралдарды (қосымша ақылар, үстемеақылар) қолданатынын хабарлады, сыйлықақы, материалдық көмек).

8. Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету қалай жүзеге асырылады және ол қандай кезеңге арналған?

   Республикалық деңгейде ұйымдастырушылық қамтамасыз ету республикалық бюджеттен, жергілікті деңгейде – жергілікті бюджеттен жүзеге асырылады. Орталық мемлекеттік органдар мен мәслихаттар бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері болып табылады, сондықтан қаржыландыру олар арқылы тікелей жүзеге асырылады. Ол үшін уәкілетті орган мемлекеттік органдар мен өңірлерге болжамды шығыстарға сәйкес бюджетті жоспарлау бойынша алдын ала шаралар қабылдау туралы еске сала отырып, хаттар жолдады. Ұйымдастырушылық қамтамасыз етуге арналған болжамды шығыстар әрбір мемлекеттік органның немесе мәслихаттың Жеке бюджеттік ерекшелігін енгізбестен қолда бар ағымдағы шығыстары шеңберінде жүзеге асырылады. Қоғамдық кеңестердің өкілеттік мерзімі үш жылды құрайды, тиісінше қаржыландыру қоғамдық кеңестердің өкілеттік мерзіміне жоспарлануы тиіс.

9. Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі Қоғамдық кеңестер қызметінің мәселелері жөніндегі уәкілетті орган болып табылады. Уәкілетті органның қандай өкілеттіктері бар және ол қоғамдық кеңестерге қандай әсер етеді?

   ҚР 2021 жылғы 3 қаңтардағы Заңымен министрлік қоғамдық кеңестер қызметінің мәселелері жөніндегі уәкілетті орган ретінде айқындалған. Негізгі өкілеттіктер: қоғамдық кеңестердің қызметі мәселелері бойынша мемлекеттік саясатты іске асыру, қоғамдық кеңестердің қызметін үйлестіруді және әдістемелік сүйемелдеуді жүзеге асыру болып табылады. Сонымен қатар, уәкілетті орган Мемлекет басшысына қоғамдық кеңестердің қызметі туралы Ұлттық баяндама дайындайды және енгізеді, қоғамдық кеңестердің құрамын қалыптастыру, сондай-ақ жергілікті деңгейде сандық құрам бойынша ұсынымдар әзірлейді. Бұл жерде уәкілетті органның жұмыс топтарын да, қоғамдық кеңестер құрамдарын да конкурстық іріктеу және қалыптастыру процестеріне, сондай-ақ қоғамдық кеңестердің ішкі қызметіне араласуға өкілеттігі жоқ екенін атап өткен жөн. Өз тарапынан уәкілетті орган кеңестердің сандық және сапалық құрамына, олардың қызметіне, оның ішінде жариялылықты қамтамасыз ету бойынша мониторингті жүзеге асырады. Мониторинг қорытындысы бойынша қатысуымен Қоғамдық кеңестер құрылған мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілеріне заңнама нормаларын бұзушылықтарды болдырмау және олардың жұмыс тиімділігін арттыру бойынша ұсынымдар жіберіледі.

10. «Қоғамдық кеңестер туралы» заңда бір адам қатарынан екі реттен артық емес Қоғамдық кеңестің мүшесі болып сайлануы мүмкін деген норма бар. Қазіргі уақытта қоғамдық кеңестердің үшінші құрамы құрылды. Бұл норма іс жүзінде қалай жүзеге асырылуы керек?

    Бұл жаңалық «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қоғамдық кеңестер қызметі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2021 жылғы 3 қаңтардағы 406-VI ҚР заңымен енгізілді. Осы норманы қолдану тәжірибесінде қолданған кезде ҚР Азаматтық кодексінің және «құқықтық актілер туралы»ҚР Заңының ережелерін басшылыққа алу қажет. Осылайша, ҚР Азаматтық кодексінің 4-бабының 1-тармағына сәйкес азаматтық заң актілерінің кері күші болмайды және олар қолданысқа енгізілгеннен кейін туындаған қатынастарға қолданылады. Өз кезегінде, «құқықтық актілер туралы» ҚР Заңының 43-бабының 1 және 3-тармақтарына сәйкес нормативтік құқықтық актінің күші ол қолданысқа енгізілгенге дейін туындаған қатынастарға қолданылмайды. Сонымен қатар, азаматтарға жаңа міндеттер жүктейтін немесе олардың жағдайын нашарлататын заңдардың кері күші болмайды. Осылайша, Қоғамдық кеңестің мүшесі ретінде болу мерзімін есептеу Осы Заң енгізілген сәттен бастап жүзеге асырылады.

11. Қоғамдық кеңестің төрағасы қалай сайланады және кім төраға бола алады? Қоғамдық кеңес құрамынан шыққан жағдайда жаңа төрағаны сайлау туралы шешімді кім қабылдайды?

    «Қоғамдық кеңестер туралы» Заңның 13 – бабының 1-тармағына сәйкес Қоғамдық кеңестің төрағасы оның мүшелері-мемлекеттік қызметте тұрмайтын белгілі қоғам қайраткерлері арасынан сайланады. Бұл норма азаматтық қоғамның өкілдері төраға болып сайлануы мүмкін дегенді білдіреді. Қоғамдық кеңес төрағасының оның құрамынан шығуы оның жазбаша өтініші негізінде жүзеге асырылады. Өтінішті Қоғамдық кеңес мүшелері алқалы тәртіппен қарайды. Ол болмаған кезде төраға төрағаның міндеттерін атқаруды Қоғамдық кеңес төралқасы мүшелерінің біріне береді. Шығып қалған төрағаның орнына жаңа мүшені іріктеу резервтік тізімнен кандидатты іріктеу жолымен жүзеге асырылады. Резервтік тізімнен кандидат бас тартқан және резервтік тізімде басқа кандидаттар болмаған жағдайларда Қоғамдық кеңес қосымша конкурс өткізу туралы шешім қабылдайды. Осылайша, шығып қалған төрағаның орнына Қоғамдық кеңестің мүшесі ретінде жаңа мүше сайланғанға дейін төрағаның міндеттерін Төралқаның төрағасы уәкілеттік берген мүшесі жүзеге асырады. Мониторинг қорытындысы көрсеткендей, бірқатар өңірлерде, оның қоғамдық құрамнан шығуына байланысты төраға болмаған жағдайда, Қоғамдық кеңестің кейбір мүшелері басқа мүшелермен келіспей, төрағаның өкілеттігін өз бастамасы бойынша орындайды, бұл жол берілмейтін және қолайсыз болып табылады.

12. 2021 жылғы 3 қаңтардағы заңда Мемлекеттік кәсіпорындардың, мемлекет бақылайтын акционерлік қоғамдар мен жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің даму жоспарларын іске асыру мониторингінің нәтижелері туралы есептерді талқылау ретінде қоғамдық кеңестердің жаңа өкілеттіктері көзделген. Бұл нормада қандай ұйымдар қарастырылған?

    Бұл түзету ҚР Президентінің сайлауалды бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспарының 43-тармағын орындау үшін енгізілді. «Сабақтастық. Әділдік. Прогресс» және ҚР Президентінің 2019 жылғы 19 маусымдағы № 27 Жарлығымен бекітілген "Бірге" жалпыұлттық акциясы барысында алынған, мемлекет қатысатын мемлекеттік органдардың барлық ведомстволық бағынысты ұйымдарының қоғамға есеп беру және бақылау тетігін енгізуді көздейтін ұсыныстар. Мұнда квазимемлекеттік сектор субъектілері ерекшелік ретінде болып табылады. Осылайша, «қоғамдық кеңестер туралы» Заңға сәйкес қоғамдық кеңестерге мемлекеттік органдардың ведомстволық бағынысты ұйымдары басшыларының есептерін тыңдау өкілеттіктері берілген.

13. Қоғамдық кеңес мүшелігіне кандидаттардың резервтік тізімі қалай құрылады? Резервтік тізімде қанша адам болуы керек? Қоғамдық кеңестің белгілі бір мүшесі шыққан кезде резервтік тізімнен іріктеу қалай жүзеге асырылады?

    Қоғамдық кеңестің құрамына кірмеген азаматтық қоғам өкілдерінің арасынан Қоғамдық кеңес мүшелігіне кандидаттардың резервтік тізімі Жұмыс тобының шешімімен Қоғамдық кеңестің шығып қалған мүшелерін кейіннен ауыстыру мақсатында қалыптастырылады. Қоғамдық кеңес мүшелігіне кандидаттарды резервтік тізімге қабылдау тәртібін жұмыс тобы айқындайды. Қабылдау Қоғамдық кеңес мүшелігіне сайлау үшін жұмыс тобына өтініш берілген күнге байланысты кезектілік тәртібімен не әліпбилік тәртіппен жүзеге асырылуы мүмкін, яғни тәртіпті жұмыс тобы айқындайды. Жұмыс тобы резервтік тізімдегі Қоғамдық кеңеске үміткерлердің санын дербес анықтай алады. Жұмыс тобының өкілеттігі тоқтатылғаннан кейін резервтік тізімді одан әрі жүргізу және резервтік тізімнен Қоғамдық кеңестің мүшелігіне кандидаттарды іріктеуді Қоғамдық кеңес дербес жүргізеді. Резервте тұрған әрбір кандидат өз қалауы бойынша өзінің жазбаша өтініші негізінде резервтік тізімнен шығуға құқылы. Кандидат резервтік тізімнен шыққан кезде кезектілік жұмыс тобы айқындайтын тәртіппен ілгерілетіледі.

14. «Қоғамдық кеңестер туралы» ҚР Заңына сәйкес жұмыс топтарын азаматтық қоғам өкілдері басқаруы тиіс. Жаңа түзетулер қабылданғанға дейін жұмыс топтарының басшылары мемлекеттік органдардың өкілдері болды. Алайда, қоғамда жекелеген жағдайларда жұмыс топтарын мемлекеттік органдар мен бюджеттік мекемелердің ведомстволық бағынысты ұйымдарының өкілдері басқарады деген пікірлер жиі айтылады. Жұмыс тобын кім басқара алады?

    «Қоғамдық кеңестер туралы» Заңның 8-бабының тармағына сәйкес азаматтық қоғамның өкілдері жұмыс топтарының басшылары болып табылады. Өз кезегінде, ҚР Президентінің 27.08.2020 жылғы № 390 Жарлығымен бекітілген азаматтық қоғамды дамыту тұжырымдамасында азаматтық қоғам институттарына – Саяси партиялар мен қозғалыстар, жергілікті қоғамдастықтар, кәсіптік одақтар, діни бірлестіктер, шығармашылық, қоғамдық және ғылыми одақтар мен бірлестіктер, бизнес-ұйымдар, бұқаралық ақпарат құралдары, сондай-ақ азаматтық қоғам институттарына қоғамдық бірлестіктер мен үкіметтік емес ұйымдар. Бұл жұмыс топтарының басшылары аталған азаматтық қоғам институттарының өкілдері болуы керек дегенді білдіреді. Атқарушы билік органдарының ведомстволық бағынысты ұйымдарының, сондай-ақ бюджеттік ұйымдардың өкілдеріне азаматтық қоғам атымен жұмыс топтарын басқаруға өкілеттік беру қоғамдық кеңестер туралы заңнаманың нормаларына сәйкес келмейді. Мұндай фактілер дереу жойылуы тиіс, осыған байланысты уәкілетті орган осындай жағдайлар орын алған осындай сәйкессіздіктерді жою туралы ұсынымдарды өңірлерге жолдады.

15. Қоғамдық кеңестердің жаңа құрамдарын қалыптастыру процесінде Қоғамдық кеңестің құрамына кандидаттарды іріктеу кезінде жұмыс тобының мүшелері арасында дауыс берілді Бұл мәселе қоғамдық кеңестер туралы заңнамамен қалай реттеледі?

    Иә, шынында да, ашық дауыс беру процедурасы әртүрлі тәсілдермен қолданылады және көптеген сұрақтар туғызады. Қоғамдық кеңестер туралы заңнамада «ашық дауыс беру» анықтамасы қарастырылған, бірақ рәсімнің сипаттамасын ашпайды, яғни, кандидаттардың қатысуымен немесе олардың қатысуынсыз өтілетіні белгісіз. Дербестік қағидатын қамтамасыз ету мақсатында саланың, өңірдің, қызметтің ерекшелігін ескере отырып, ашық дауыс беру рәсімін жалпы регламенттеу көзделген. Осы мәселе бойынша шешімді конкурстық іріктеуді жүргізуге уәкілетті алқалы тәртіппен жұмыс тобының мүшелері қабылдайды. Сонымен қатар, бүгінгі таңда қоғамдық кеңестердің жұмыс тәжірибесі дауыс беру рәсімін нақтылау және кеңірек реттеу қажеттілігін көрсететінін атап өткіміз келеді. Осыған байланысты, уәкілетті орган тарапынан алдағы уақытта ашық дауыс беру рәсімі мәселелері бойынша Қоғамдық кеңес туралы Үлгілік ережеге өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөнінде шаралар қабылданатын болады

16. Қазіргі уақытта қоғамдық кеңестердің жаңа құрамы қалыптасқаны белгілі, әсіресе өңірлерде Елеулі жаңару орын алды. Қоғамдық кеңестер өз қызметінде қандай НҚА басшылыққа алуы керек?

    Қоғамдық кеңестер мәртебесі, өкілеттіктері, құқықтары, міндеттері мен қалыптастыру тәртібі «Қоғамдық кеңестер туралы» 2015 жылғы 2 қарашадағы ҚР арнайы салалық Заңымен реттелетін қоғамдық институттардың бірі болып табылады. Өзгерістер мен толықтырулар ҚР 2021 жылғы 3 қаңтардағы Заңымен енгізілді. Екінші. Ақпарат және қоғамдық даму министрінің 26.02.2021 № 69 бұйрығымен бекітілген Қоғамдық кеңес туралы Үлгілік ереже. Үшінші. Ақпарат және қоғамдық даму министрінің 26.02.2021 № 73 бұйрығымен бекітілген қоғамдық бақылауды ұйымдастыру және жүргізу қағидалары. Үлгілік ереже негізінде әрбір жұмыс тобы жоғарыда аталған заңдарда және заңға тәуелді НҚА-да көзделмеген мәселелерді көздей алатын Қоғамдық кеңес туралы ереже әзірлейді. Сонымен қатар, кеңестер өз қызметі барысында Қазақстан Республикасының Конституциясы мен өзге де НҚА нормаларын сақтауы тиіс.

17. Жергілікті деңгейде қоғамдық кеңестерді қалыптастыру процесінде мәслихат сессиясында Қоғамдық кеңестің құрамын бекіту мәселесі маңызды мәселе болып табылады. Мәслихаттардың әртүрлі тәсілдері, сондай-ақ жекелеген депутаттардың кандидатуралар бойынша Қоғамдық кеңестің құрамын жеке бекітуге бастамашылық етуі өңірлердегі азаматтардың наразылығы мен күмәнін тудырады. Мәслихаттың Қоғамдық кеңес құрамын бекітуі қалай жүзеге асырылады?

    Қоғамдық кеңестер туралы заңнамада Қоғамдық кеңестің құрамын мәслихат бекіткен кезде рәсім бойынша немесе дауыс беру нысаны бойынша тікелей нормалар көзделмейді, яғни дауыс беру процесінің өзі нақтыланбаған. Сонымен қатар, депутаттар арасында кандидаттар бойынша немесе ұсынылған тізім бойынша жеке дауыс берудің өзі қалай өтетіні заңнамалық түрде айқындалмаған. Нәтижесінде, бірқатар өңірлерде халық тарапынан наразылық фактілері жиілеп кетті, бұл әлеуметтік резонанстық жағдайларға алып келді. Жоғарыда аталған Заң нормаларын қолдану практикасы жергілікті жерлерде бұл нормаларды қолдануды заңмен бекітілген дауыс беру рәсімінің болмауына байланысты мәслихаттар дербес жүзеге асыратынын көрсетеді. Тәжірибеге сүйене отырып, атап айтқанда, өңірлерде мәслихат жұмыс тобының мүшелері қалыптастырған Қоғамдық кеңестің құрамын бекітеді, бұл ретте жұмыс тобының құрамы мәслихаттың шешімімен бекітіледі, сол арқылы мәслихат жұмыс тобына Қоғамдық кеңес мүшелерін сайлау бойынша өкілеттік береді. Осыған байланысты, Заңның 9-бабы 8-тармағының нормаларының әртүрлі қолданылуын ескере отырып, өз тарапынан уәкілетті орган қоғамдық кеңестер туралы заңнамаға, атап айтқанда Қоғамдық кеңестің құрамын бекіту рәсімі жөніндегі Қоғамдық кеңес туралы Үлгілік ережеге тиісті өзгерістер енгізу жөнінде шаралар қабылдайтын болады.

18. Қоғамдық кеңестер қандай шешімдер қабылдайды және олар қалай қабылданады?

    Қоғамдық кеңестердің шешімдері мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілерінің қарауы үшін міндетті сипатқа ие ұсынымдар болып табылады. Қоғамдық кеңестердің ұсынымдарын алғаннан кейін мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілері Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген шешімдерді қабылдайды және дәлелді жауаптар береді. Қоғамдық кеңестер өздерінің құқықтық мәртебесі бойынша консультативтік-кеңесші органдар болып табылады, сондықтан барлық шешімдер әр мүшенің пікірін ескере отырып, алқалы тәртіппен қабылданады.

19. Сарапшыларды тарту және олардың еңбегіне ақы төлеу қалай жүзеге асырылады?

    Зерттелетін және көтерілетін мәселелерге байланысты қоғамдық бақылау нысандарын жүргізу кезінде қоғамдық кеңестер сыртқы сарапшыларды тарта алады. Тиісті саланың немесе тиісті біліктіліктің сарапшылары сатып алу рәсімдерін өткізбей, ҚР заңнамасына сәйкес қызмет көрсету шартын жасасу арқылы қоғамдық негізде де, өтеулі негізде де тартылуы мүмкін. Сыртқы сарапшыларды тарту немесе тартпау қажеттілігі туралы, сондай-ақ сарапшыларды тарту туралы шешім қабылданған жағдайда тарту әдісін таңдауға қатысты шешімді тиісті Қоғамдық кеңес дербес қабылдайды. Тәуелсіздік қағидатын ескере отырып, сыртқы сарапшыларды тарту кезінде қоғамдық кеңестер тартылатын сарапшыларға белгілі бір талаптарды немесе өлшемдерді дербес белгілей алады.

20. Қоғамдық кеңестер мәні бойынша қаржыландыру көздері жоқ және олардың қатарына мүшелік өтеусіз, қоғамдық сипатта болатын қоғамдық ұйым болып табылады. Жаңа түзетулер енгізген «ұйымдастырушылық қамтамасыз ету» анықтамасы нені білдіреді?

    Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету-бұл қоғамдық кеңестердің ұсыныстары бойынша енгізілген жаңа норма. Қоғамдық кеңестердің мүшелері өз міндеттерін қоғамдық негізде жүзеге асыратынын атап өткен жөн. Қоғамдық кеңестің қызметін республикалық деңгейде ұйымдастырушылық қамтамасыз етуді тиісті мемлекеттік орган, оның қатысуымен Қоғамдық кеңес құрылған Квазимемлекеттік сектор субъектісі жүзеге асырады. Жергілікті деңгейде ұйымдастырушылық қамтамасыз етуді тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің мәслихаты жүзеге асырады. «Қоғамдық кеңестерді ұйымдастырушылық қамтамасыз ету» анықтамасына кеңсе тауарларын сатып алу, Қоғамдық кеңес хатшысының жалақысын төлеу (хатшы бойынша жұмыс берушілердің жарналары), қоғамдық бақылау нысандарын жүргізуге тартылатын сарапшыларға ақы төлеу, Қоғамдық кеңес мүшелеріне куәліктер дайындау кіреді. Қажет болған жағдайда жергілікті деңгейде қоғамдық кеңестердің көшпелі отырыстарын өткізу кезінде қоғамдық кеңестердің мүшелері үшін іссапар шығыстарын төлеу жүзеге асырылады. Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету мемлекеттік бюджеттен қосымша қаражатты талап етеді, осылайша болжамды шығыстар республикалық бюджет комиссиясының 2019 жылғы 12 ақпандағы № 2 шешімімен мақұлданды, онда қаржыландыру үшін жолдамалар көзделген.

21. Жергілікті деңгейдегі қоғамдық кеңестерге құқық қорғау органдары басшыларының ақпаратын тыңдау бойынша жаңа өкілеттік берілген. Қандай органдар құқық қорғау органдарына жатады және бұл қалай жүзеге асырылады? Құқық қорғау органдарының ақпараты қай кезеңде тыңдалады?

    «Құқық қорғау қызметі туралы» 2011 жылғы 6 қаңтардағы ҚР Заңының 3-бабына сәйкес құқық қорғау органдарына өз қызметін ҚР заңнамалық актілеріне сәйкес жүзеге асыратын прокуратура, ішкі істер органдары, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет және экономикалық тергеу қызметі жатады. «Құқықтық актілер туралы» ҚР Заңының 11-бабына сәйкес барлық нормативтік құқықтық актілер тікелей қолданылады. Соответственно, заслушивание информации руководителей правоохранительных органов осуществляется с момента введения в действие Закона от 3 января 2021 года. Ақпаратты тыңдау тәртібі мемлекеттік органның өз жұмысының нәтижелері туралы есебін тыңдау рәсіміне ұқсас жүргізілуі мүмкін. Тыңдау процедурасын Қоғамдық кеңес туралы ережеде реттеуге болады. Егер құқық қорғау органының аумақтық бөлімшесі басшысының есебін Қоғамдық кеңес қабылдамаған жағдайда, Қоғамдық кеңес құқық қорғау органдарының аумақтық бөлімшелері қарауында болатын жоғары тұрған мемлекеттік органды қоғамдық кеңестердің өкілеттіктері шеңберінде дайындалған ұсынымдар жібере отырып, дербес хабардар етуге құқылы. Сонымен бірге, егер құқық қорғау органының аумақтық бөлімшесі басшысының есебін Қоғамдық кеңес қабылдамаған жағдайда, қоғамдық кеңестер құқық қорғау органдарының басшыларын қайта тыңдау туралы мәселеге бастамашылық жасай алады.