«Самұрық-Энерго» мен «Air Astana» Қордың Қоғамдық кеңесінде өздерінің қызметі туралы айтты

---

Алматыда «Самұрық-Қазына»-ның Қоғамдық кеңесінің көшпелі кеңестері өткізілді. Салалық сарапшыларды, саясаткерлерді, депутаттарды, ҮЕҰ өкілдерін, компания басшыларын, БАҚ өкілдері тартылған диалог алаңдары «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ АҚ-тың – «Самұрық-Энерго» АҚ және «Air Astana» АҚ-ның екі портфельдік компаниясының қызметіне арналды.

Алматыда жаңа газ электр станциясының құрылысы 2023 жылдың жазында басталады.

Кеңес барысында «Самұрық-Энерго» АҚ Басқарма төрағасыСерік Төтебаев атап өткендей, ағымдағы жылдың екінші тоқсанында Алматы ЖЭО-2 алаңында жабдықтарды жеткізу, жаңа газ станциясын жобалау және салу үшін мердігер айқындалатын болады.

Оның айтуынша ашық халықаралық тендердің бірінші кезеңінде алты өтінім түскен. Екінші қорытынды кезеңге олардың екеуі өтті. Тендердің жеңімпазы екінші тоқсанда анықталатын болады. Құрылыс-монтаждау жұмыстарының басталуы 2023 жылдың тамызына жоспарланып отыр.

Отырыс алдында Қоғамдық кеңес мүшелері А. Жақұтов атындағы ЖЭО-2-нің негізгі өндірістік алаңдарын аралап, станцияның ағымдағы жағдайымен танысты. Сарапшылардың айтуынша, Қазақстандағы электр станцияларының қауіпсіздік қоры түгесілген және 2029 жылға қарай 3 ГВт-тан астам электр қуатының тапшылығы болжанып отыр. Бұл болжам соңғы бес жылда 9,4%-ға ұлғайған энергия тұтынудың өсуімен байланысты. Жаңа электр қуатын өндіру қуаты іске қосылуда, бірақ қаржыландырудың жетіспеушілігі мен төмен тарифтерге байланысты жылдамдығы едәуір төмен. Жұмыс істеп тұрған ЖЭО-ға жүктеме артқандықтан, олардың тозуы жиілеп кеткен Екібастұз, Рудный, Риддер, Теміртауда болған апаттарға әкеледі.

«Самұрық-Энерго» атап өткендей, бұл проблемалар қолданыстағы электр станцияларын жаңғырту және жалпы қуаты 4,1 ГВт болатын жаңа электр станцияларын салу есебінен шешілуде. Осындай ірі жобалар Алматы мен Екібастұзда жүзеге асырылып жатыр.

Саланың проблемалары мен экономикаға әсері туралы сарапшылар да айтып жатыр – «Қазақстан электр энергетикалық қауымдастығының» өкілі Анатолий Шкарупа: «Қазақстан энергия тапшылығы жағдайында тұр. Егер бұны өзгертпесек, онда энергетика ел экономикасының дамуын тежейді», – деді.

Сонымен қатар энергетикалық холдинг өкілдері атап өткендей, Қазақстанның электр станциялары төмен тарифтерге байланысты шығынға ұшырауда. Осылайша тарифтерді тежеу саясаты жылу энергиясын өндірушілердің шығындарына әкеледі.

«Мысалы, Алматы «АлЭС» компаниясында соңғы 5 жылда ол шамамен 6 млрд теңгені құрады. Көбінесе электр станцияларында электр энергиясын өндіретін көмір үшін ақы төлейтін қаражат жоқ. Қазақстан Республикасының энергия өндіруші ұйымдарының «Богатырь Көмір»ЖШС алдындағы жалпы берешегі шамамен 6,4 млрд теңге. Бұдан басқа сыртқы саяси жағдайға байланысты жабдықтардың бағасы одан әрі қымбаттап жатыр. Мысалы, бу қазандықтары мен құбырларға арналғанқұбыр екі жыл ішінде 3,5 есеге өсті», – деп атап өтті «Самұрық-Энерго»басшысы Серік Төтебаев.

Бұл ретте Қоғамдық кеңестің төрағасы Болат Жәмішевқатысушылардың назарын энергетикаға тартылатын кез келген шығындар барлық кезеңдерде бақылануы тиіс екендігіне аударды. Ашықтықты қамтамасыз етпестен кез келген өзгерістер, оның ішінде тарифтердің өсуін халық теріс қабылдайтын болады – тұтынушыларға саланың қандай тәуекелдерді көтеретінін және компаниялардың қызметтеріне тариф неден қалыптасатынын түсіндіру қажет.

«Жылу энергетикасы, электр энергетикасы мәселелері туралы айту керек. Тарифтер әділ болуы тиіс. Егер желілер мүлдем жөнделмесе, олар бір күні істен шығады. Мұны түсіндіріп, көрсету қажет. Бұл ретте қаржыландыру тек тарифтер есебінен ғана болмауы тиіс, басқа қаржыландыру көздері қажет. Адамдар қалай және не болып жатқанын білуі тиіс. Тұтынушылар нақты қандай шығындар болатынын түсінсе ғана, тарифтің өсуі туралы айтуға болады. Өте нақты бақылауды қамтамасыз ететін және барлық тұтынушылардың инвестицияларға деген сенімін арттыратын мемлекеттік бақылау жүйесі қажет. Бүгін біз ескірген және тозған жабдық түріндегі кеңестік кезеңнен бергі үлкен мұрасы бар алыпкәсіпорынды араладық, мұндай кәсіпорын ағымдағы инвестициясыз жұмыс істей алмайтыны түсінікті. Үлкен ресурстар қажет», – деді өз сөзінде Болат Жәмішев.

Кеңес барысында атап өтілгендей, жаһандық тұрғыда Қазақстанның энергетикалық объектілерін жеткіліксіз қаржыландыру саланың құлдырауына алып келеді, тарифтердің төмен болуына байланысты электр энергетикасының саласы қуаттарды жаңарту және кеңейту, сондай-ақ жоғары кәсіби кадрларды ұстап қалу үшін қажетті ресурстарды алмайды. Энергетикалық объектілерді жеткіліксіз қаржыландыру, сайып келгенде, саланың құлдырауына және экономиканың энергия қажеттіліктерін қамтамасыз ете алмауына әкеледі.

Қоғамдық кеңес мүшелері атап өткендей, «Самұрық-Қазына»энергетиктердің жұмысын қоғамды талқылауға кездейсоқ шығарған жоқ, кезекті жылыту маусымы аяқталды, алайда жазғы маусым жұмысты қайта қарауды және алдағы жылыту маусымына дайындық бойынша тиімді тактиканы таңдауды талап етеді.

 

Елдің ең ірі әуе тасымалдаушысы флотын белсенді кеңейтуде: компания 2023 жылдың соңына дейін 7 ұшақ, ал 2026 жылдың соңына дейін тағы 13 ұшақ жеткізбек. Екінші отырыста жұртшылық тарапынан қызығушылық тудырып отырған еліміздің ең ірі авиакомпаниясы – «Эйр Астана» қызметі туралы кеңес өтті.

Отырыстардың күн тәртібі қоғамда туындаған мәселелерден қалыптасады. Қоғамдық кеңестің отырысы барысында компания президенті Питер Фостер 2017-2022 жылдары Air Astana флоты еуропалық өндірістегі 11 ұшақпен толықтырылғанын айтты. 2023 жылдың соңына дейін «Эйр Астана» тағы 7 кеме алуды жоспарлап отыр және Boeing 787-9 Dreamliner жаңа заманауи кең фюзеляжды ӘК-ты қоса алғанда, 2024-2026 жылдар аралығында тағы 13 кеме жеткізуді күтуде. Тағы бір маңызды тақырып – рейстердің кешігуі. Питер Фостердің айтуынша, Air Astana тобының ұшуларының уақтылы орындалуы тарихи тұрғыдан 81%-дан төмендеген жоқ, тек 2022 жылы бұл көрсеткіш бүкіл әлем бойынша саладағы іркілістерге, COVID-19 дағдарысынан қалпына келтіруге, Қазақстан әуежайларындағы ресурстардың шектеулі болуына және өзге де жағдайларға байланысты 74.1%-ды құрады. 2022 жылы Air Astana тобының ұшуларының орташа ұқыптылығы (74,14%) KLM көрсеткішіне жақын және көптеген басқа еуропалық авиакомпанияларға қарағанда жақсы. Сонымен қатар әуе қатынасын орындаудың ұқыптылығын арттыру үшін Air Astana-ның экипаждар кестесі мен құрамын оңтайландыру үшін БҚ сатып алды.

Сарапшылар сервистің, маршруттық желінің сапасына назар аударды және компания қызметкерлерді оқыту және біліктілігін арттыру бойынша қандай шаралар қабылдап жатқанын анықтады. Авиакомпания президентінің куәландыруы бойынша персонал мен ұшқыштар құрамын оқытуға ерекше назар аударылады: 2008 жылдан бастап Қазақстанның 260-тан астам азаматы Air Astana бағдарламасы бойынша ұшқыштарды даярлау жөніндегі әлемнің алдыңғы қатарлы авиациялық оқу орталықтарында оқудан өтті. Бұл ретте Air Astana компаниясының Ab-initio ұшқыштарын даярлау жөніндегі бағдарламаға салған инвестиция көлемі 36,7 млн АҚШ долларынан асады.

Компанияның инженерлік құрамын даярлау: Air Astana-ның инженерлерді бастапқы даярлау жөніндегі қолданыстағы бағдарламасы – EASA Part 147/145 сертификатталған инженерлерді даярлау жөніндегі жалғыз тренинг орталығы маңызды. Сонымен қатар авиакомпания басшысы ESG қағидаттарын іске асыру және енгізу барысымен және қоғамның экологиялық әрі әлеуметтік тұрақты дамуына қосқан үлесімен бөлісті.

Кеңес қорытындысы бойынша Қоғамдық кеңестің төрағасы Б. Жәмішев Ұлттық авиатасымалдаушы өзінің тарифтік саясатын, техникалық іркілістердің себептерін түсіндіру және авиарейстердің күшін жою мәселелерінде ашық болуы қажет екенін атап өтті.  

Екі іс-шара да ашық форматта өткізіліп, БАҚ өкілдері мен жұртшылық тарапынан үлкен қызығушылық тудырды.